Kiedy myślimy o paszy dla zwierząt, często myślimy o dużych składnikach, takich jak zboża, mączki białkowe lub oleje. Jednak znaczna część wydajności produkcji i równowagi żywieniowej zależy od substancji dodawanych w niewielkich ilościach: witamin, minerałów śladowych, syntetycznych aminokwasów lub enzymów.
Dużym wyzwaniem jest to, że te składniki, choć niezbędne, są używane w tak małych proporcjach, że niemożliwe byłoby ich równomierne rozprowadzenie, gdyby zostały dodane bezpośrednio do miksera.
W tym miejscu do gry wkraczają premiksy: skoncentrowane preparaty zaprojektowane w celu ułatwienia precyzyjnego i jednorodnego wprowadzania mikroelementów. Ich stosowanie jest tak powszechne, że dziś praktycznie nie ma nowoczesnej fabryki, która by na nich nie polegała. Kilku autorów, takich jak Cromwell (1995) lub Baker (1995), podkreśliło ich rolę w przejściu od prostych systemów formułowania do precyzyjnych modeli żywieniowych.
Co to jest premiks
Premiks to starannie opracowana kombinacja mikroskładników odżywczych - od witamin i minerałów śladowych po enzymy lub syntetyczne aminokwasy - włączona do nośnika, który zapewnia jednorodne mieszanie.
Kluczową cechą jest to, że zawiera składniki na bardzo niskim poziomie inkluzji, ale równomiernie rozprowadzone dzięki nośnikowi i procesowi wstępnego mieszania.
Taka konstrukcja odpowiada podstawowej zasadzie: jeśli składnik ma być wprowadzony w mikrogramach lub miligramach na kilogram paszy, bezpośrednie dozowanie prowadziłoby do nieprawidłowości, strat, zagęszczenia lub po prostu nieuniknionego błędu ludzkiego. Mieszanie wstępne zapewnia, że każda partia paszy zawiera dokładnie to, co zostało przewidziane w recepturze.
Wartość technologiczna wstępnego mieszania w zakładzie
Stosowanie premiksów ma nie tylko znaczenie żywieniowe, ale także technologiczne i operacyjne. Fabryka przetwarzająca osobno dziesiątki mikroskładników odżywczych jest narażona na niedopasowanie, opóźnienia i poważne odchylenia między partiami. Gdy te same składniki są dostarczane razem w stabilnej mieszance, proces staje się płynniejszy i bardziej identyfikowalny.
Ponadto wiele mikroskładników odżywczych stwarza problemy związane ze stabilnością lub obsługą. Niektóre witaminy są wrażliwe na światło lub temperaturę; niektóre minerały mają tendencję do zbijania się; płynne aminokwasy wymagają specyficznych warunków przechowywania. Premiks działa jako “nośnik ochronny”, umożliwiając tym składnikom dotarcie do produktu końcowego w lepszym stanie. Prace takie jak Henry (1995) i Ammerman et al. (1995) wskazały już, że stabilność jest kluczową częścią wartości premiksu.
Skład: co zawierają i dlaczego
Chociaż dokładna zawartość zależy od gatunku zwierząt i celu produkcji, premiksy zazwyczaj zawierają:
- Witaminy B, A, D i E.
- Minerały śladowe, takie jak Zn, Cu, Mn, Fe, Co i Se.
- Aminokwasy przemysłowe (lizyna, metionina, treonina, tryptofan).
- Enzymy zaprojektowane w celu poprawy strawności (fitazy, ksylanazy, proteazy).
- Substancje technologiczne, takie jak przeciwutleniacze lub środki przeciwzbrylające.
Wybór każdego składnika zależy zarówno od potrzeb fizjologicznych, jak i biodostępności jego źródeł. Na przykład, liczne badania wykazały, że zmienność jakości fosforu i wapnia pomiędzy surowcami może być bardzo wysoka (Hall, 1997; CVB, 1997). Bez premiksu harmonizującego dawkowanie, taka zmienność miałaby bezpośredni wpływ na wydajność zwierząt.
| Komponent | Główna funkcja | Praktyczny komentarz |
|---|---|---|
| Witaminy | Regulują one procesy metaboliczne i fizjologiczne. | Niektóre z nich wymagają ochrony przed światłem, ciepłem lub minerałami. |
| Minerały śladowe | Tworzenie kości, enzymy, odporność | Ich biodostępność różni się w zależności od źródła |
| Aminokwasy przemysłowe | Dostosowanie profilu białkowego bez nadmiaru białka surowego | Unikanie strat energii i zmniejszenie wydalania azotu |
| Enzymy | Poprawiona strawność i lepsze wykorzystanie surowców | Najczęściej stosowane są fitazy, ksylanazy i proteazy. |
| Przeciwutleniacze | Chroni witaminy i tłuszcze przed utlenianiem | Niezbędny w dietach wysokotłuszczowych |
| Zakwaszacze | Stabilizuje pH i poprawia zdrowie jelit | Bardzo przydatne na wczesnych etapach |
| Dodatki technologiczne | Poprawa płynności, tekstury i stabilności | Środki przeciwzbrylające, środki sekwestrujące, środki aromatyzujące |
Proces produkcji: jak uzyskać prawdziwie jednorodną mieszankę?
The produkcja premiksu obejmuje łańcuch kroków mających na celu zapewnienie jednorodności i stabilności:
- Wybór i weryfikacja analityczna każdego mikroelementu.
Czystość, pochodzenie i wielkość cząstek są kontrolowane. Niewielkie różnice mogą zmienić ostateczny wygląd mieszanki. - Dokładna dawka składników.
Wprowadzanie mikroelementów nie odbywa się ręcznie, ale za pomocą urządzeń dozujących, takich jak bardzo czułe wagi elektroniczne, przenośniki ślimakowe lub małe skalibrowane zbiorniki. Sprzęt ten umożliwia wprowadzanie ilości od gramów do kilku kilogramów, minimalizując błąd ludzki i zapewniając, że każdy składnik wchodzi do mieszanki w dokładnej ilości przewidzianej w recepturze. - Włączenie przewoźnika.
Często stosuje się węglan wapnia, obojętne mąki lub składniki o stabilnej płynności. Nośnik ten umożliwia prawidłowe rozprowadzenie mikroelementów. - Intensywne mieszanie.
Wyspecjalizowani producenci współpracują z miksery które osiągają bardzo niskie współczynniki zmienności (poniżej 5%). W standardowym młynie paszowym, gdzie przetwarzane są znacznie większe objętości i surowce o bardzo różnych rozmiarach cząstek (zboża, mąki, tłuszcze itp.), bardzo trudno jest utrzymać taką jednorodność. Samo fizyczne zachowanie składników i skala mieszalnika sprawiają, że osiągnięcie tak niskiego CV jest praktycznie niemożliwe bez linii mieszania wstępnego.
Mieszalnik premiksów w fabryce premiksów w Stamford, Anglia, opracowany przez Rosal-Mabrik. - Późniejsza kontrola jakości.
Obejmuje to analizę jednorodności, rozpuszczalności, płynności i ocenę możliwych interakcji między składnikami.
Badania cytowane w artykule, takie jak Roland i Bryant (1994) lub Martin i Gai (1995), wyjaśniają, że nawet niewielkie rozbieżności w tych etapach mogą zmienić dostępność wapnia, fosforu lub witamin.
Kluczowe różnice między produkcją pasz a produkcją premiksów
Chociaż oba procesy są częścią przemysłu paszowego, produkcja pasz i premiksów to działania o bardzo różnej logice, maszynach i celach.
W tradycyjnym młynie paszowym nacisk kładzie się na przenoszenie dużych ilości: przyjmowanie surowców, mielenie, mieszanie, granulowanie i załadunek. Mieszanie często odbywa się przy użyciu sprzętu o dużej wydajności i bardzo niejednorodnych składników (zboża, mąki, oleje itp.), co utrudnia utrzymanie idealnej jednorodności, zwłaszcza gdy mikroelementy są dodawane w bardzo małych ilościach. Ponadto, nieodłączna zmienność surowców rolnych wymaga ciągłych dostosowań między partiami.
Z drugiej strony, wytwórnie premiksów pracują ze skoncentrowanymi składnikami o wysokiej wartości, gdzie priorytetem nie jest objętość, ale precyzja. Używają mikrodozowników, bardzo czułych wag elektronicznych i mieszalników zaprojektowanych z myślą o bardzo niskich współczynnikach zmienności. Każdy gram ma tutaj znaczenie: najmniejsze odchylenie w minerale lub witaminie może być zwielokrotnione, gdy premiks zostanie włączony do końcowej paszy. Dlatego też centra te często posiadają własne laboratoria i bardziej rygorystyczne kontrole jakości niż konwencjonalne fabryki.
Pod względem ekonomicznym produkcja pasz opiera się na wąskich marżach i ekonomii skali: produkcja wielu ton na godzinę jest niezbędna do utrzymania rentowności. Z drugiej strony, firmy produkujące premiksy pracują nad mniejszą ilością, ale wyższą wartością dodaną, opierając swoją konkurencyjność na jakości technicznej, składzie i stabilności produktu, a nie na masowej produkcji.
Krótko mówiąc, młyn paszowy dąży do wydajności przemysłowej, podczas gdy wytwórnia premiksów gwarantuje dokładność żywieniową. Te dwa systemy wzajemnie się uzupełniają: pasza zapewnia energię i strukturę; premiks zapewnia precyzję i bezpieczeństwo.
| Aspekt | Tradycyjny młyn paszowy | Wytwórnia premiksów |
|---|---|---|
| Główny cel | Produkcja dużych ilości pełnoporcjowej paszy | Zapewnienie dokładności i jednorodności mikroskładników odżywczych |
| Wielkość produkcji | Bardzo wysoka (tony/godz.) | Średni lub niski |
| Kluczowe maszyny | Młyny mielące, mieszalniki o dużej wydajności, maszyny do granulowania | Mikrodozowniki, wagi precyzyjne, miksery wysokoenergetyczne |
| Zmienność procesu | Wysoka ze względu na niejednorodność surowców | Niskie, wysoce kontrolowane procesy |
| Kontrola jednorodności | Umiarkowany, zależy od miksera i materiałów | Bardzo rygorystyczne (niskie CV, stała kontrola analityczna) |
| Koszt/marża | Niskie marże, korzyści skali | Wyższa marża na wartość dodaną |
| Główne zagrożenia | Błędy dozowania mikroskładników, zmienność między partiami | Segregacja cząsteczek, interakcje witaminowo-mineralne |
| Potrzeba laboratorium | Mniej intensywny | Fundamentalne dla zapewnienia czystości i stabilności |
| Zróżnicowana wartość | Szybka i wydajna produkcja | Dokładne i bezpieczne odżywianie |
Korzyści: dlaczego premiksy są uważane za niezbędne
Jednym z najważniejszych punktów w literaturze jest to, że premiksy zapewniają bezpieczeństwo żywieniowe. Minimalizując zmienność między partiami, zmniejsza się ryzyko subklinicznych niedoborów, zatruć lub nieregularnych plonów.
Znacznie upraszczają również logistykę wewnętrzną. Zamiast obsługiwać 20 różnych składników, operator przynosi jeden lub dwa gotowe worki. Zmniejsza to margines błędu i przyspiesza proces produkcji. Cromwell (1995) podkreśla tę ideę, opisując, w jaki sposób uprzemysłowienie pasz doprowadziło do znacznej poprawy kontroli produkcji.
Kolejną korzyścią jest stabilność mikroelementów. Niektóre związki są wrażliwe na utlenianie lub ulegają degradacji w kontakcie z wilgocią lub ciepłem. W premiksach są one często łączone z przeciwutleniaczami lub stabilizatorami, które przedłużają ich okres przydatności do spożycia.
| Przewaga | Wyjaśnienie podsumowujące |
|---|---|
| Jednorodność paszy | Zapewnia to równomierne rozprowadzanie mikroelementów nawet w dużych partiach. |
| Redukcja błędów | Pozwala uniknąć błędów ręcznego dozowania składników o niskiej zawartości. |
| Lepsza obsługa i płynność | Premiks ułatwia mieszanie i zapobiega zbrylaniu. |
| Zwiększona stabilność mikroelementów | Pomaga chronić wrażliwe witaminy i reaktywne minerały. |
| Identyfikowalność i kontrola | Upraszcza audyty, rejestry i analizę jakości. |
| Optymalizacja procesu | Redukuje czas, ponowne przetwarzanie i zwroty z powodu wadliwych partii. |
| Zwiększona wydajność zwierząt | Minimalizuje zmienność żywieniową i pozwala uniknąć subklinicznych niedoborów. |
Jak ocenić jakość premiksu?
Jakość premiksu zależy nie tylko od jego składu, ale także od innych czynników:
- Czystość i pochodzenie każdego surowca. Publikacje takie jak CVB (1997) pokazują znaczną zmienność pomiędzy źródłami minerałów.
- Rozmiar cząstek. Nieregularne rozmiary cząstek powodują ich segregację podczas transportu.
- Fizyczne zachowanie wsparcia. A przewoźnik nieodpowiednia wilgotność może wchłaniać wilgoć lub prowadzić do zbrylania.
- Kompatybilność między składnikami. Niektóre witaminy i minerały nie powinny mieć bezpośredniego kontaktu bez wcześniejszego zabezpieczenia.
- Gwarancje producenta. Partiom muszą towarzyszyć certyfikaty analityczne i jasne specyfikacje.
Dietetyk lub technik powinien wziąć pod uwagę wszystkie te elementy przy wyborze odpowiedniego premiksu.
Ograniczenia i częste błędy
Chociaż premiksy są niezwykle niezawodnymi narzędziami, ich niewłaściwe stosowanie może prowadzić do problemów. Powszechną praktyką jest zakładanie, że wszystkie one są równoważne, podczas gdy w rzeczywistości znacznie różnią się składem, stabilnością lub biodostępnością. Nie należy ich również dodawać zbyt późno w procesie, ponieważ niektóre składniki wymagają określonego czasu mieszania, aby prawidłowo się zintegrować.
Innym klasycznym błędem jest myślenie, że premiks automatycznie kompensuje niską jakość innych surowców. Precyzyjne żywienie wymaga spójności wszystkich składników paszy.
Wnioski
Premiksy są skutecznym rozwiązaniem pozwalającym na jednorodne, stabilne i bezpieczne wprowadzanie mikroelementów do paszy dla zwierząt. Ich zastosowanie umożliwiło osiągnięcie poziomów kontroli i precyzji, które były nie do pomyślenia zaledwie kilka dekad temu. Prace takie jak Ammerman et al. (1995), Baker (1995), Hall (1997) czy Cromwell (1995) pokazują, że konsolidacja premiksów była kluczem do profesjonalizacji nowoczesnego żywienia zwierząt.
Zrozumienie, czym są, jak są wytwarzane i jakie czynniki decydują o ich jakości, umożliwia dietetykom, rolnikom i technikom maksymalne wykorzystanie paszy i zapewnienie, że każde zwierzę otrzymuje zbilansowaną dietę dostosowaną do jego potrzeb.
Referencje
- Ammerman, C.B., Baker, D.H., & Lewis, A.J. (1995). Biodostępność składników odżywczych dla zwierząt: Aminokwasy, minerały, witaminy. Academic Press.
- Baker, D.H. (1995). Biodostępność składników odżywczych: strawność i metabolizm. W: Ammerman, C.B., Baker, D.H., & Lewis, A.J. (red.). Biodostępność składników odżywczych dla zwierząt. Academic Press.
- Cromwell, G.L. (1995). Karmienie i wydajność w żywieniu świń. W: Ammerman, C.B., Baker, D.H., & Lewis, A.J. (red.). Biodostępność składników odżywczych dla zwierząt. Academic Press.
- CVB (1997). Tabela podawania. Centraal Veevoeder Bureau (Holandia).
- Hall, J.W. (1997). Zmienność źródeł fosforu i wapnia w paszach dla zwierząt. In: Konferencja żywieniowa w Karolinie.
- Henry, Y. (1995). Stabilność i interakcje witamin i pierwiastków śladowych w premiksach. W: Ammerman, C.B., Baker, D.H., & Lewis, A.J. (red.). Biodostępność składników odżywczych dla zwierząt. Academic Press.
- Martín, L., & Gai, F. (1995). Jednorodność mieszanek paszowych i stabilność mikroskładników. Journal of Animal Nutrition.
- Roland, D.A., & Bryant, M. (1994). Źródła wapnia i rozpuszczalność w produkcji pasz. Nauka o drobiu.
